De Wet DBA in de zorg: wat is de tussenstand?

De Belastingdienst handhaaft sinds 1 januari 2025 de Wet DBA, maar deelt nog géén boetes uit. Zorgorganisaties en zelfstandigen krijgen te maken met strengere controles op schijnzelfstandigheid. Nu – een paar maanden na de invoering van de wet - dringt de vraag zich op: wat merken zorgorganisaties en zzp'ers in de praktijk?

Uitdagingen door de Wet DBA

Het aantal zelfstandigen in de zorg groeide de afgelopen jaren explosief. Structurele personeelstekorten en de behoefte aan meer flexibiliteit dreven veel zorgverleners richting het zzp-bestaan. Dit zorgde voor discussie. De overheid wil schijnzelfstandigheid aanpakken en een eerlijk speelveld tussen werknemers en zelfstandigen behouden.

Nu de Wet DBA wordt gehandhaafd, staat de zorgsector voor grofweg drie uitdagingen:

• Zorgorganisaties moeten scherper controleren of zzp'ers écht zelfstandig werken
• Zzp'ers voelen onzekerheid over de impact op hun tarief en inzetbaarheid
• De Belastingdienst voert controles uit, maar hanteert nog een 'zachte landing'

De praktische uitwerking hiervan blijft voorlopig de grote vraag.

Tabel: zelfstandigen zonder personeel in de zorg en welzijn (CBS)

Praktijkervaringen van zorginstellingen en zzp'ers

Sinds de start van de handhaving delen zowel zorginstellingen als zelfstandigen steeds meer ervaringen. Dit zien we tot nu toe:

Zorginstellingen nemen minder risico's met zzp'ers

Veel zorgorganisaties kiezen nu voor zekerheid. Sommige instellingen huren minder snel zzp'ers in of passen contractvoorwaarden aan om problemen met de Belastingdienst te vermijden.

De praktijk laat zien dat:

• Sommige organisaties werken uitsluitend met zzp'ers via bemiddelaars die modelovereenkomsten hanteren
• Andere instellingen zetten zzp'ers alleen in voor tijdelijke projecten met duidelijke resultaatverplichtingen
• Een aantal zorginstellingen biedt vaste contracten aan zelfstandigen om risico's te beperken

Zzp'ers blijven actief ondanks onzekerheid

Voor zelfstandige zorgverleners zorgt de Wet DBA voor veel discussie. De meeste zzp'ers willen hun vrijheid behouden en vrezen dat nieuwe regels hen beperken.

Toch merken veel zelfstandigen nog weinig directe gevolgen, aangezien de Belastingdienst voorlopig terughoudend blijft met boetes. Wel krijgen sommige zzp'ers vaker vragen over hun contractvorm en zelfstandigheid.

Zzp'ers melden dat:

• Ze via bemiddelingsbureaus vaker modelovereenkomsten krijgen voorgelegd
• Hun opdrachtgevers hun inzet kritischer bekijken
• Tarieven vooralsnog stabiel blijven, maar de toekomst onzeker voelt

De Belastingdienst controleert, maar straft nog niet

Een belangrijk kenmerk van de huidige overgangsfase: de Belastingdienst legt in 2025 nog geen boetes op. Organisaties en zelfstandigen kunnen wel gecontroleerd worden, maar ontvangen eerst waarschuwingen en adviezen voordat sancties volgen.

Uit de eerste meldingen blijkt dat de Belastingdienst vooral sectoren met veel zelfstandigen onderzoekt, zoals de zorg. Bij controles staat vooral de werkinhoud en mate van zelfstandigheid centraal. Daarnaast blijft er ruimte voor interpretatie, waardoor sommige organisaties afwachten hoe regels praktisch worden toegepast.

Voorbereidingen treffen voor zorgorganisaties en zzp'ers

Hoewel de Belastingdienst een 'zachte landing' hanteert, loont goede voorbereiding. Opdrachtgevers en zelfstandigen kunnen deze stappen nemen om problemen te voorkomen:

Voor zorgorganisaties:

• Maak gebruik van modelovereenkomsten. Werk met goedgekeurde overeenkomsten en pas deze correct toe.
• Evalueer de samenwerking met zzp'ers. Zorg dat zelfstandigen daadwerkelijk als ondernemers werken en niet te veel integreren in de organisatie.
• Bied duidelijkheid aan zzp'ers. Communiceer welke contractvormen mogelijk zijn en welke afspraken belangrijk zijn.

Voor zzp'ers in de zorg:

• Blijf kritisch op je contracten. Voorkom situaties waarin je in loondienst lijkt te werken.
• Toon aan dat je ondernemer bent. Werk voor meerdere opdrachtgevers, bepaal zelf je tarieven en maak duidelijke afspraken.
• Volg ontwikkelingen nauwlettend. De regels rondom de Wet DBA blijven in beweging, dus blijf op de hoogte.

Tot slot: impact nóg beperkt, maar men wordt voorzichtiger

Drie maanden na de invoering van de handhaving blijft de impact op de zorgsector beperkt, maar heerst er wel onzekerheid. Zorgorganisaties worden voorzichtiger, zzp'ers letten beter op hun contracten en de Belastingdienst bouwt controles geleidelijk op.

Zowel zorginstellingen als zelfstandigen doen er goed aan zich nu voor te bereiden. Door heldere afspraken te maken en overeenkomsten correct toe te passen, kan de samenwerking tussen zzp'ers en opdrachtgevers in de zorgsector ook in 2025 en 2026 succesvol blijven.